1 Ocak 2025 tarihinde yürürlüğe giren yeni yönetmelik, internet üzerinden yapılan alışverişlerde tüketicilere tanınan 15 günlük cayma hakkını kaldırarak sektörde önemli bir dönüşüme neden oldu. Bu düzenleme özellikle cep telefonları, akıllı saatler, tabletler, bilgisayarlar ve motosiklet gibi ürünleri kapsıyor. Daha önce, tüketiciler herhangi bir sebep göstermeksizin aldıkları ürünleri 15 gün içerisinde iade edebiliyordu. Ancak yeni yönetmelik, bu hakkı tamamen ortadan kaldırarak yalnızca ‘ayıplı mal’ kategorisinde olan ürünlerde iade veya değişim imkanı sunuyor.
Tüketici haklarını savunan kuruluşlar, bu kararın mağduriyetlere yol açabileceğini savunurken, özellikle sahte ürün gönderimi gibi sorunların artabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Öte yandan, düzenlemenin satıcıların işlerini kolaylaştıracağı, ancak tüketiciler için risk oluşturacağı belirtiliyor.
Cayma Hakkı Kalktı, Kargo Ücretleri Kullanıcılara Yükleniyor
Yeni yönetmelikle getirilen bir diğer dikkat çekici değişiklik, ürünlerin iade sürecinde oluşan kargo masraflarının artık satıcı yerine alıcıya ait olması. Buna göre, tüketici herhangi bir sorun nedeniyle aldığı ürünü iade etmek istediğinde, geri gönderim kargo ücretini de kendisi karşılamak zorunda kalacak. Bu düzenleme, özellikle arızalı ürünlerin değişim sürecinde bile ek maliyetlerin tüketiciye yüklenmesine yol açıyor.
Yönetmelikte bu duruma ilişkin, “Eğer tüketici ürününü geri gönderecekse kargo parasını da kendisi ödeyecek” ifadesi yer alıyor. Tüketiciler bu değişikliği haksız bulurken, birçok kişi bu yeni uygulamanın caydırıcı olduğunu düşünüyor.
“Tüketiciyi Korumak Yerine Mağdur Ediyorlar”
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Tüketiciler Birliği Genel Başkanı Mahmut Şahin, yeni düzenlemenin tüketiciler açısından ciddi mağduriyetler yaratacağını belirtti. Şahin, dolandırıcılık ve sahte ürün gönderimlerinin artabileceğini vurgulayarak şu açıklamayı yaptı:
“Diyelim ki telefon siparişi verdiniz, oyuncak telefon geldi. Bunun iadesi yok. Paranızla rezil olduğunuz gibi bir de dava açıp 3-5 sene bekleyeceksiniz… Burada satıcı ve sahtekarlık düşüncesi olanlar korunuyor. Onlar rahatça tüketiciyi dolandırabilirler çünkü vazgeçme hakkın yok. Kim mahkemeye verecek ve senelerce bekleyecek. Bir de üzerine masraf edecek. Karşı taraf bunun kılıfını da hazırlamışsa hem para ödeyecekseniz hem de avukat masrafını karşılayacaksınız. Bu çok yanlış bir yönetmelik değişikliğiydi. Biz buna tepkimizi dile getirdik.”
Mahmut Şahin’in bu açıklamaları, yeni düzenlemeye yönelik tüketici cephesinden gelen eleştirileri gözler önüne seriyor. Şahin, iade hakkının kaldırılmasının özellikle güvenli olmayan alışveriş platformlarında tüketicilerin daha kolay mağdur olmasına neden olabileceğini belirtti.
Düzenlemenin Arka Planı: Satıcılar mı Tüketiciler mi Korunuyor?
Yeni yönetmelik, tüketici haklarının korunmasına yönelik bir adım olarak mı, yoksa satıcıların yükünü hafifletmek için mi getirildiği sorularını da beraberinde getirdi. Tüketiciler, bu düzenlemenin satıcılar lehine hazırlandığını savunurken, yasal boşlukların kötü niyetli satıcılar tarafından kullanılabileceğine dikkat çekiyor.
Özellikle sahte ürün ya da beklenenden farklı kalitede ürün gönderimi gibi durumlarda cayma hakkının olmaması, tüketiciyi dava açmak gibi uzun ve maliyetli süreçlerle baş başa bırakıyor. Bu durum, birçok tüketiciyi alışveriş konusunda daha temkinli olmaya zorlayabilir. Ancak uzmanlar, bu düzenlemenin genel alışveriş alışkanlıklarını nasıl etkileyeceği konusunda kesin bir tahminde bulunmanın şu an için zor olduğunu belirtiyor.
Tüketici Hakları Savunucuları Tepkili
Tüketiciyi korumaya yönelik faaliyet gösteren birçok dernek ve birlik, bu düzenlemeye karşı sert eleştirilerde bulundu. Bu tür uygulamaların uzun vadede güvenilir e-ticaret platformlarına olan güveni zedeleyeceğini belirten uzmanlar, cayma hakkının kaldırılmasının özellikle tüketicilerin lehine olmayan bir adım olduğunun altını çiziyor.
Tüketici Hakları Derneği’nden yapılan açıklamada, “Tüketicilerin haklarını daha da güçlendirmesi gereken bir dönemde, bu tür düzenlemeler geri adım niteliği taşıyor. Bu karar, daha fazla mağduriyet yaratacaktır ve online alışverişlere olan güveni azaltacaktır” ifadeleri kullanıldı.
Yeni Dönemde Tüketicilerin Dikkat Etmesi Gerekenler
1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlüğe giren düzenlemeyle birlikte, tüketicilerin internetten alışveriş yaparken daha dikkatli olmaları gerekiyor. Özellikle satıcının güvenilirliğini kontrol etmek, ürün açıklamalarını detaylı şekilde incelemek ve mümkünse tüketici yorumlarını dikkate almak, bu dönemde oldukça önemli hale geldi.
Ayrıca, kullanıcıların satın alma işlemi öncesinde ürünlerin iade şartlarını ve garanti kapsamını detaylı bir şekilde incelemeleri gerektiği ifade ediliyor. Tüketici hakları savunucuları, herhangi bir sorunla karşılaşıldığında yasal hakların takip edilmesi gerektiğini vurguluyor.
Yeni düzenleme hangi ürünleri kapsıyor?
Yeni yönetmelik, cep telefonu, akıllı saat, tablet, bilgisayar ve motosiklet gibi elektronik ve motorlu ürünler için cayma hakkını kaldırıyor. Ancak, bu ürünler yalnızca ‘ayıplı mal’ kategorisindeyse iade veya değişim yapılabiliyor.
Cayma hakkının kaldırılması tüketicileri nasıl etkiler?
Cayma hakkının kaldırılması, özellikle sahte ürün gönderimi gibi durumlarda tüketicilerin mağduriyetini artırabilir. Kullanıcılar artık ürünleri koşulsuz iade edemeyeceği için hukuki süreçlere başvurmak zorunda kalabilir.
Kargo ücretlerinin kullanıcıya yüklenmesi ne anlama geliyor?
Yönetmelik, iade ya da değişim süreçlerinde kargo masraflarının artık tüketiciye ait olacağını belirtiyor. Bu da, arızalı ya da istenmeyen ürünlerin geri gönderiminde ek maliyetlerin oluşmasına neden olacak.
Ayıplı mal nedir?
Ayıplı mal, üretim hatası ya da sözleşmeye aykırı özellikler taşıyan ürünlerdir. Yeni düzenlemeyle yalnızca bu tür ürünlerde iade ve değişim hakkı tanınıyor.
Bu düzenleme tüm e-ticaret platformlarını kapsıyor mu?
Evet, düzenleme Türkiye’deki tüm internet üzerinden yapılan satışları kapsıyor. Ancak, satıcıların güvenilirliği ve ürünlerin açıklamaları hala tüketicilerin dikkat etmesi gereken unsurlar arasında yer alıyor.
Tüketiciler bu durumda nasıl hak arayabilir?
Tüketiciler, sahte ya da yanlış ürünle karşılaştığında Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurarak yasal haklarını savunabilir. Ancak bu süreç uzun ve maliyetli olabilir.
Bu düzenlemeden önce cayma hakkı nasıl uygulanıyordu?
Daha önce, tüketiciler hiçbir gerekçe göstermeksizin aldıkları ürünü 15 gün içinde iade edebiliyordu. Ancak yeni düzenleme, bu hakkı tamamen kaldırmış durumda.
Tüketiciler hangi konulara dikkat etmeli?
Tüketiciler, internet alışverişi yaparken satıcının güvenilirliğini, ürün yorumlarını ve garanti koşullarını detaylı şekilde incelemelidir.
Düzenlemeye karşı herhangi bir itiraz var mı?
Evet, Tüketici Hakları Dernekleri ve diğer hak savunucuları bu düzenlemeye tepki gösteriyor ve cayma hakkının kaldırılmasının yanlış bir karar olduğunu savunuyor.